ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๓๐๖ บัญญัติว่า “ ท่านห้ามมิให้ยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับแผ่นดิน ในเรื่องทรัพย์สินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน “

๑. มาตรา ๑๓๐๖ – บัญญัติห้ามมิให้ยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับ แผ่นดินเฉพาะในเรื่องทรัพย์สิน อันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินตามมาตร ๑๓๐๔ เท่านั้นไม่รวมถึงทรัพย์สินของแผ่นดินตามธรรมดาทั่วๆ ไป เมื่อทรัพย์สิน เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินไม่ว่าผู้ครอบครองจะครอบครองมาก่อนไข้ ประมวลกฎหมายที่ดินนานเพียงใดก็ตามก็ไม่อาจยกการได้มาซึ่งสิทธิครอบครอง ยันรัฐได้ตามมาตรา ๑๓๐๖ (ฎีกาที่ ๔๑๗๖/๒๕๕๒) และไม่สูญสิ้นไปเพราะ การไม่ใช้ (ฎีกาที่ ๒๖๔/๒๕๕๕)

ทรัพย์สินของแผ่นดินมี ๒ ประเภท คือ ทรัพย์สินธรรมดาของแผ่นดินซึ่งเป็นทรัพย์สินของรัฐทั่วไป กับสาธารณสมบัติของแผ่นดิน ลักษณะ สำคัญของสาธารณสมบัติของแผ่นดินอยู่ที่ว่า ทรัพย์สินของแผ่นดินนั้นใช้เพื่อ สาธารณประโยชน์หรือสงวนไว้เพื่อประโยชน์ร่วมกันหรือไม่ เมื่อที่ดินพิพาทที่ บริษัท ช. ยกให้โจทก์ใช้เป็นที่ตั้งโรงเรียนและเนื่องจากโจทก์เป็นหน่วยงานของรัฐ ทรัพย์สินของโจทก์จึงเป็นทรัพย์สินของแผ่นดินประเภทสาธารณสมบัติของ แผ่นดินที่ใช้เพื่อสาธารณประโยชน์หรือสงวนไว้เพื่อประโยชน์ร่วมกันตามมาตรา ๑๓๐๔ จำเลยไม่อาจยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้ได้ตามมาตรา ๑๓๐๖ (ฎีกาที่ ๒๕๒๕/๒๕๔๒)

คำพิพากษาฎีกาที่ ๒๖๔/๒๕๕๕ จำเลยอุทิศที่ดินของตนให้สร้างทางพิพาทเพื่อ ให้ประชาชนใช้ประโยชน์ร่วมกันแม้จะเป็นการอุทิศด้วยวาจามิได้ทำเป็น หนังสือและมิได้จดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ตามประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์ มาตรา ๑๒๙๙ แต่การอุทิศที่ดินให้ใช้เป็นถนนสาธารณะ เป็นการ สละที่ดินให้เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสำหรับพลเมืองใช้ร่วมกันตามมาตรา ๑๓๐๔ (๒) หาจำต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนการให้ต่อพนักงาน เจ้าหน้าที่ตามมาตรา ๕๒๕ ไม่ การอุทิศด้วยวาจาก็มีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย และสภาพความเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินไม่อาจสูญสิ้นไปเพราะการไม่ใช้ แม้จำเลยได้กลับเข้าครอบครองใช้ประโยชน์ที่ดินที่เป็นถนนสาธารณสมบัติ ของแผ่นดินแล้วนานเพียงใดก็ตาม ก็ไม่ทำให้ทางพิพาทตกเป็นของจำเลยได้อีก เพราะมาตรา ๑๓๐๖ บัญญัติห้ามมิให้ยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับแผ่นดิ ในเรื่องทรัพย์สินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน

คำพิพากษาฎีกาที่ ๒๐๐๔/๒๕๕๔ จ. อุทิศที่ดินให้เป็นถนนสาธารณะและได้ จดทะเบียนยกให้แล้วจึงตกเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินประเภททรัพย์สิน สำหรับพลเมืองใช้ร่วมกันตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๓๐๔ (๒) และสภาพความเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินไม่อาจสูญสิ้นไปเพราะการ ไม่ใช้ตามมาตรา ๑๓๐๕ แม้กรุงเทพมหานครจำเลยจะมิได้ใช้ที่ดินตาม วัตถุประสงค์ที่ขอบริจาค และ จ. กลับเข้าครอบครองใช้ประโยชน์นานเพียงใด ก็ไม่ทำให้กรรมสิทธิ์ตกไปเป็นของ จ. ได้อีก เพราะตามมาตรา ๑๓๐๖ ห้าม มิให้ยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับแผ่นดินในเรื่องทรัพย์สินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน

ข้อสังเกต ข้อห้ามมิให้ยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับแผ่นดินในเรื่องทรัพย์สิน อันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินตามมาตรา ๑๓๐๖ มีความหมายรวมถึงห้าม มิให้ยกอายุความได้สิทธิภาระจำยอมขึ้นต่อสู้แผ่นดินด้วย (ฎีกาที่ ๓๒๒๖/๒๕๔๐, ๗๓๖๓/๒๕๔๒)